19. yy’ ın ortasında, ideal güzellik kalp şekilli bir ağıza sahip olmaktan geliyordu, bunu dönemin gravürleri doğrulamaktadır. Hatta şatobriyan bile geride bırakılmaz. Davranış biçimini öğrenen bayanlara dudakları gençliklerinde bastırmak ve kırışıklıkları önlemek için biraz da uyak bilgisi olarak öğretilir. Pomme, poire, prune, pêche, pomme, poire, prune, pêche . . .’, diye değişik şekillerde devam eder.
Elmaları ve armutları tattıktan sonra, kafiyenin ilk iki meyvesi erikler ve şeftalilerdir. Satın almaya kalktığınızda eriklerin hepsi erik diye adlandırılmaz: Her ikisi de 19. yy’ da yetiştirilen Czar, Victoria gibi türlerinin isimleri ile anılabilirler. Bardak erikleri 18. Yüzyıldan sonra Fransız Reine-Cluade’ yi orda ismini edinen İngiltere’ ye getiren Bay William Gage tarafından adlandırılmıştır. Ayrıca küçük sarı Mirabelle eriği ve kara Quetsche eriği vardır. Kurumuş erikler de yıl boyunca mevcuttur, İngiltere’ de taze erik için “prune” kelimesi kullanılırken Fransızca da kuru erik için pruneau kelimesi kullanılır.
Erik ağaçları aşılama ile elde edilir. Taş erik fidanı yetiştiriciliği binlerce yıldır Batı Asya ormanlarında yabani yetişen ve İngiltere'de tanıdık bir çalı çit bitkisi olan onun ekşi çakal eriği ile vahşi, kara dikenleri geri dönmez . Erikler Mısır'da biliniyordu; Thebes’ in mimarı olan Kha’ nın mezarında ahiret hükümleri arasında bulunmuştur. Ağaçlar yirmi ikinci yüzyılda M.Ö. ( zamanından yola çıkarsak iyileşme belirtileri gösteren ilk fosil erik çekirdekleri ile yayıldı) antik istilaları sırasında, Avrupa boyunca belki de kuşlar tarafından yayıldı. Yabani erik Etrüskler tarafından biliniyordu. Cato ardından, Pliny ingens turba prunorum’ un yetiştirilmesi olan eriklerin büyük kalabalığı hakkında konuşur. Jacques Andre’ nin Latince botanik terimler sözlüğüne göre, büyük kalabalık bir düzinelik çeşitliliğe indirgenebilir ve o numaradan – Sezar’ dan Sezar’ ın olmayan şeyleri alarak – Suriye ya da daha doğrusu Damascus Prunum damascenum ile özdeşleştirilmelidir. Dioscorides’ e göre, Damasko eriği ya da mürdüm eriği mide için gayet iyi bir şeydir. Kuru eriklerin kurutucu özellikleri uzun süre boyunca benimsendi. Şair Martial, her zaman sembolizmi göz önünde bulundurmadan, demiştir ki: ‘Frigida sunt, laxant, multum prosunt tibi priuna’ ( Erikler soğuktur ve mideyi rahatlatır ve sizler için gayet iyidir.)Galen’ e göre, İspanyol kuru erikler daha iyidir, birçok meyve ağacının hala yetiştiği yer olan Katalonya’ nın İberyalıları Fenike ve Yunan kolonilerinin yaban eriklerini Romalılardan aydınlanma beklemeden geliştiremediler. Batı Avrupa’ nın çoğunun Latin sözcük prunum’ u, meyvelerin adı olarak, daha sonra pruna, - İngilizce “erik”, Almanca “pflaume”, İtalyanca prugna - hatırlamasına rağmen İspanya kirazı, cereza’ yı, Yunanlılara da kerasion’ u anımasatan ciruela ile farkı konumdadır. (Romalılar tarafından dile getirilen kiraz için kullanılan yanlış etimolojiden bahsedeceğim.) Slavlar yaban eriğini ya da çakal eriğini hatırlarlar, Yunanca sözcüğün edebi anlamı, erik için kullandıkları terim: Ruslar sliva, Kutuplar sliwka ve Macarlar da szilva olarak adlandırırlar.
Orta çağda Fransa’ nın gözde erikleri, kuru kayısı yapmak için kullanılan tür olan Tours ve Brignoles’ in siyah kabuklu damasko eriği Suriye’ ye Angevin kolonileri tarafından geri getirilmiştir, önceden de bildiğimiz gibi onlar Avrupa’ da daha önceden biliniyordu. Belki Angevinler türü yeniden canlandırmak için geri getirdiler.
Rönesans başladığında, erikler Fransa’ nın tarihinde önemli bir rol oynamaya başladı. Ünlü bir tür, mükemmel 1. François’ in, onun güzellikten daha öte olduğunu bizlere aktaran aynı zamanda da onun o kadar nazik ve tatlı olduğunu, tabiatçı François Belot’ un batıdan getirip Touraine de doğallaştırmak istediği erik için isim düşündüğünde onun aklına geldiğini Andre Castelot’ un sözlerindeki “meşe ağacının yanındaki mütevazı çiçek”, eşi zavallı Kraliçe Claude’ nin anısını canlı tutar. Gerçekte adı François değil, Pierre olan Belon çok iyi bir seyahatçidir, fakat bu bir tarih yazma, özellikle de eriklerin tarihini yazma yöntemi değildir. 17. Yüzyılda yazarak ve Reine Calude’ yi yuvarlak, bir nevi düzleşmiş, kare şeklinde, sert, çekirdekten itibaren gelen kalın eti ile, eriklerin en tatlısı ve en iyisi olan beyaz Şam eriği olarak betimleyen Merlet’ e inanarak daha iyi bir iş yapmış oluruz; zaman içerisinde oldukça aranmış ve saygı görmüştür.
Var’ daki mor Brignoles eriği İngiliz Kraliyet Ailesi tarafından oldukça önemsenirdi; bu sebeple prune de monsieur olarak adlandırıldı. Bu isim ondan çok hoşlanan Güneş Kralının erkek kardeşi, Gaston d’Orléans ismini ölümsüzleştirdi. Sınırı aştığında Blois’ e sürgüne gönderilen o adam bir trajedide eriğe çok önemli bir bölüm verdi.
Olay Duc de Guise 3. Ona suikast düzenlemek isteyen Henry tarafından belirlenen görüşme yerine geldiğinde, 1558’ de Yılbaşı arifesinin sabahında gerçekleşti. De Guise’ nin akşam yemeği yemeye vakti yoktu. Bölüm 15’ te de olduğu gibi, Cabinet Vieux’ a gösterilmeyi beklerken, De Guise kendisini bayılacakmış gibi hissetti ve sekreterine gidip bir çeşit oda baharatı barındıran kristal üzümler içeren şekerleme kutusunu bulmasını istedi. Sekreter kralın adamları tarafından alıkoyuldu ve geri dönmesine izin verilmedi. Patronunun yanından kader ile uzaklaştırılmıştı ve ona yardım etmeliydi. Kendisini endişeli ve huzursuz hisseden Dük Kralın valesinin gidip orada bulunan 3. Henry’ nin kraliyet apartmanının yan kapısında yatağının yanında sakladığı Brignoles eriklerinden getirmesini ısrar etti. Onlar en son ona götürüldüğünde, durmadan Henry ‘ nin ayrıldığı kralın odasına doğru yöneldi ve Cabinet Vieux’ a giden küçük bir tünele doğru gitti. Orada bulunan eriklerin Guise’ nin gücünü yerine getirmesi için gerekli zamanı yoktu (muhtemelen hiperglisemiden dolayı rahatsızdı.). Tuzağa doğru yürüdüğünde, oraya gönderilen suikastçiler tarafından öldürülecekti. Ligue’ nin başı olarak her şeyi düzenleyerek, (Roma Katolik kilisesini desteklemek için düzenledi.) Henri annesine gitti ve açıkladı: “Fransa’ nın şimdiki kralı benim, Paris’ in kralını öldürdüm.” Henri de Guise o erikler için ölüyor olmasaydı, onları boş bir zamanında yeseydi, daha iyi bir savunma mekanizması geliştirebilirdi.
Şam’ dan Tours ve Brignoles’ e kurutulmak için gelen erikler Agen’ e geldi: Agen erikleri en iyi olan türlerdi. Kısa bir süreliğine erik Fransızca da “robe de sergent”, çavuş cekedi olarak adlandırıldı. Rengi 1789’ dan önce polisler tarafından giyilen üniformanın rengini andırıyordu. Oval şekli rugby topuna benzediğinden, yeni evini rugby futbolunun çok oynandığı Fransa’ nın güney batısı olarak seçti. Sulu değildir ama büyük miktarda şeker içerir. Aquitaine’ de kurutulmak ve kuru erik yapmak için yetiştirilir.
Tüm Batı Fransa’ da yetiştirilen Agen eriği toplanmaz, ağaçlar sallanmalıdır. Toplanan meyveler ağacın altına serilen bez üzerinde sınıflandırılır. Olgunlaşmadan önce erikler ağaç üzerinde daha büyük meyve vermeleri için inceleştirilir. Bırakılan birkaç erik ağacın özsuyunu kendisi için kullanabilir. Toplandıklarında erikler birkaç gün boyunca kurumaları için varillere konulur ve sık sık döndürülürler. Sonra bir ocağa alınırlar – genellikle yerel bir kişinin ocağı olurdu, ekmek kızarmayı bıraktıktan sonra eklenirlerdi, sıcaklık 90 dereceye düştüğünde bir gecelik dinlendirilirdi ( günümüzde özel ocaklar kullanılır). Gelecek gün çevirilip yüksek derece tuğla ocağına sterilize edilmek üzere alınırlardı. İşlem ikinci kez tekrarlanırdı. Geçmişte, bu kuru erikler tahta kutularında iki sıra defne yaprağının arasında düzenlenirdi. Erik suyu ile tatlandırılmış ve kuru erik unu ile doldurulmuş çekirdekleri çıkarılmış Aden kuru erikleri mükemmel lezzetlerdir.
Cezayir savaşından Fransa’ ya dönen önceki koloniciler erik kurusu üretmek için erik yetiştirmeye başladılar. Kuzeybatı Fransa yeni evleri olmuştu, kendileri ile birlikte Kuzey Afrika bilgilerini getirdiler ve onlarla uzmanlaşmaya başladılar. 1970’ lerin sonlarında Fransız kuru erikleri kendilerini daha az pahalı olan ve her zaman büyük miktarlarda bulunan Kaliforniya’ nın büyük erikleri ile bir yarış içinde buldular.
Quetsche, Alsace’ nin onuru, lezzetli bir eriktir. Agen eriği gibi sulu ve kokuludur. Fransa’ dan satın alındığında, Alsatian Quetsche paketinde kökeni belirtilmelidir. Belirsizse, türün daha az kokusunun, şekerinin ve tadının olduğu Italya’ dan gelmiş olabilir. Savaştan sonra Amerikan melezi olarak yetiştirilmiştir, Romanya ve Sicilya bahçelerinden Avrupa marketlerine taşınmıştır. Romanya’ nın Anna Spath isimli sahte Quetsche eriği vardır.
Almaca’ dan gelen zwetsche or lehçesinde bulunan Quetsche, Quetsche kelimesi 1870’ de sadece Fransa’ nın Alsace’ yi kaybettiği Fransız-Prusya savaşının arifesinde Fransız sözlüklerinde yerini aldı.
Alsace’ den ve Mirabelles Nancy’den Lorraine’ ye (Fransa’ nın kısa bir süreliğine Prusya’ yı kaybettiği) uzak değildir. İsim mirobalandır, Yunanca muron, merhem, ve balanos, palamut kelimelerinden türemiştir. Ağaç yenilmeden önce koklanması gereken güzel parfümlü büyük oranda küçük altın erikler taşır. Onlardan yapılan özle kokularını açığa çıkarırlar. Bu 16. Yüzyıldan beri bilinmektedir. Mirabelles’ den Quetsche’ ye göre daha yumuşak ve daha etkili likör olur. Lorraine’ de, Batı Almanya’ da ve Alsace’ de düşen eriklere varillere koymak sıradan bir şeydir. En olgunlarından vücuda diğer bahçe meyveleri yardımı ile verilen damıtılmış Alman içkisi yapılır (tabi eşek arıları onları daha önce yemezse), aslında çok da güzeldir.
Hayal kırıklığını önlemek için bütün erikler özenle seçilmelidir. Bir parça ile çiçeğini korumak için kaplanmalıdır. Dokunmadan elinizi birkaç eriğin üzerinden geçirirseniz (dokunursanız çiçek kaybolacaktır) bir çeşit ferahlama hissi vereceklerdir. Hala canlı olduklarından bunu sıcak havalar da bile yaparlar. Çok beklemek zorundalarsa, yumuşaklaşırlar ve lezzetsiz olurlar.
